Adwokat jako pełnomocnik przed sądem

Postępowania sądowe w sprawach związanych z kwestiami dotyczącymi prawa cywilnego – rozwodów, opieki nad dziećmi, spadków czy sporów wiążących się z zawartymi umowami są często dużym obciążeniem dla stron biorących w nich udział. Rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy prawnej i ustanowienie swego pełnomocnika. Z możliwości powołania obrońcy albo pełnomocnika warto też skorzystać w przypadku postępowań karnych.

Formy świadczenia pomocy prawnej – występowanie przed sądem

Wiele sytuacji związanych z życiem codziennym czy pracą zawodową wymaga dobrej znajomości przepisów i radzenia sobie z często skomplikowanymi procedurami. W licznych przypadkach zarówno zagadnienia prawne, jak i towarzyszące im okoliczności sprawiają, że ktoś bez wykształcenia prawniczego i odpowiedniej praktyki nie będzie w stanie działać na tyle skutecznie, by osiągnąć oczekiwany efekt. W takich okolicznościach najlepszym wyjściem jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej świadczonej przez adwokata specjalizującego się w określonej dziedzinie. Wśród czynności, jakie może on zaoferować zgłaszającej się osobie, znajdują się zarówno porady prawne, które mogą wyjaśnić kwestie związane z danym zagadnieniem i wskazać możliwe sposoby postępowania, jak i bardziej sformalizowane w postaci pisemnych opinii prawnych. W razie prowadzenia spraw cywilnych – np. rodzinnych, rozwodowych, majątkowych czy spadkowych, a także postępowań administracyjnych i związanych z Kodeksem Pracy częstą formą wsparcia jest sporządzanie pism procesowych, a także reprezentowanie klienta przed sądem. Adwokat może również pełnić funkcję obrońcy w sprawach karnych lub reprezentować osobę pokrzywdzoną – wylicza przedstawiciel Kancelarii Adwokackiej Węgłowski, oferującej wsparcie w sprawach z zakresu prawa cywilnego, karnego oraz administracyjnego.

Reprezentowanie klienta przed sądem jest jednym z zadań, które najczęściej kojarzy się z rolą adwokata. Osoby, które zwracają się o taką formę pomocy prawnej, liczą przede wszystkim na wiedzę fachową adwokata, związaną ze znajomością przepisów oraz linii orzeczniczej w sprawach danej kategorii i na jego doświadczenie zawodowe oraz dobrą znajomość realiów prowadzenia różnego rodzaju postępowań. Jednym z powodów korzystania z usług adwokata jest w takich przypadkach także fakt, że branie udziału w postępowaniach sądowych to zwykle bardzo duży stres wynikający z wagi prowadzonej sprawy oraz konieczności przestrzegania nie zawsze oczywistych reguł postępowania, zabierania głosu czy prezentowania przemawiających na swoją korzyść dowodów.

Warto wspomnieć, że możliwości adwokata, który reprezentuje swego klienta, nie są ograniczone wyłącznie do prowadzenia postępowań sądowych. Może on doradzać klientowi co do możliwych konsekwencji wybranych strategii i brać udział w spotkaniach mających na celu wypracowanie porozumienia i zawarcie ugody pozasądowej. Nic nie stoi też na przeszkodzie, żeby występował w imieniu klienta przed organami administracji państwowej lub samorządowej bądź kontaktował się z przedstawicielami innych osób prawnych np. w ramach prowadzonych negocjacji.

Adwokat jako pełnomocnik swego klienta

Ustanowienie pełnomocnika wiąże się z przyznaniem mu prawa do reprezentowania mocodawcy i podejmowania działań oraz decyzji w jego imieniu w zakresie, jaki został z nim określony lub wynika z natury i rodzaju samego pełnomocnictwa. Warto pamiętać, że pełnomocnik może wykonywać czynności prawne, które będą miały identyczne skutki, jak wówczas, gdy podjęłaby je osoba, która wystawiła pełnomocnictwo. Obszar i rodzaj możliwych działań jest różny w zależności od typu pełnomocnictwa i jego treści. Najszerszy zakres działań obejmuje pełnomocnictwo ogólne, pozwala ono jednak tylko na wykonywanie czynności nazywanych zwykłym zarządem, typowych dla konkretnej kategorii spraw. Są to działania, które w określonych okolicznościach są standardowe i wiążą się np. wykonywaniem bieżących czynności takich jak odbiór korespondencji czy doglądanie nieruchomości. Węższe, lecz zarazem związane z podejmowaniem dalej idących decyzji są pełnomocnictwa rodzajowe, które upoważniają do załatwiania spraw z konkretnej kategorii. Jeszcze bardziej zawężone, bo obejmujące konkretną czynność jest pełnomocnictwo szczegółowe, które dotyczy ściśle określonej sprawy.

W przypadku udzielania adwokatowi pełnomocnictwa procesowego, które jest podstawą do reprezentowania klienta przed sądem, również istnieje możliwość szczegółowego określenia zakresu umocowania. W takiej sytuacji w grę wchodzi zarówno wystawienie pełnomocnictwa rodzajowego, kiedy adwokat ma prowadzić wszystkie sprawy związane z określoną dziedziną, np. prowadzoną przez klienta działalnością gospodarczą, jak i  szczegółowego dotyczącego wskazanego postępowania lub nawet określonych czynności procesowych z nią związanych, np. udziału w wizji lokalnej.

W ramach udzielania pełnomocnictwa procesowego jest zwykle zawierana umowa, która jasno precyzuje obowiązki pełnomocnika oraz zakres działań, które może podejmować. Jeżeli w pełnomocnictwie nie są zawarte żadne rozszerzenia ani ograniczenia uprawnień pełnomocnika, przyjmuje się, że może on zajmować się kompleksową obsługą sprawy – przygotowywać pisma procesowe, prowadzić korespondencję z sądem, przygotowywać i przedstawiać przed sądem wnioski dowodowe, występować z apelacją od wyroku, uznawać powództwo, zawierać ugody oraz wykonywać czynności zmierzające do egzekucji uzyskanego wyroku. Ważnym uprawnieniem adwokata będącego pełnomocnikiem jest prawo do udzielania pełnomocnictwa innym adwokatom w granicach posiadanych na mocy swego umocowania uprawnień.

Pełnomocnictwo procesowe, podobnie jak inne rodzaje pełnomocnictw może być cofnięte. Do momentu, kiedy to nastąpi, adwokat może wykonywać wszystkie wynikające z treści pełnomocnictwa czynności. Choć w sprawach cywilnych istnieje możliwość ustanowienia pełnomocnikiem także innych osób – m.in. najbliższych krewnych, pracowników czy osób reprezentujących różne organizacje to w odróżnieniu od nich adwokat ma obowiązek działania wyłącznie na korzyść swego klienta.

Rola adwokata w postępowaniach cywilnych i karnych

Adwokat będący pełnomocnikiem procesowym klienta może brać udział w postępowaniu, zarówno wspierając swego mocodawcę, jak i zastępując go na sali sądowej podczas prezentowania materiału dowodowego czy zadawania pytań świadkom. Ma prawo do składania wniosków, w tym uznawania powództwa czy składania propozycji ugody. Trzeba podkreślić, że adwokat jest związany tajemnicą adwokacką, wszystkie rozmowy i pozyskane przez niego informacje nie mogą więc być ujawnione wbrew woli klienta.

W ramach postępowań z zakresu prawa cywilnego adwokat, o ile wynika to z ustaleń z klientem, może przygotowywać i składać pozwy lub na nie odpowiadać, sporządzać wszelkiego rodzaju pisma procesowe, gromadzić i przedstawiać materiał dowodowy, w tym powoływać świadków i zadawać im pytania. Ma także prawo do zadawania pytań świadkom powoływanym przez stronę przeciwną. Może występować o powołanie biegłych, którzy mają wydać opinię co do konkretnych faktów czy zebranych dowodów.

Adwokat może brać udział w postępowaniu karnym, zarówno jako pełnomocnik, jak i obrońca. W roli pełnomocnika adwokat może wspierać ofiarę przestępstwa lub jej najbliższych krewnych, w charakterze obrońcy będzie występował, reprezentując podejrzanego oraz oskarżonego. Jeśli chodzi o czynności wykonywane na sali sądowej w związku z toczącym się postępowaniem, to są one analogiczne, do tych, które dotyczą postępowań cywilnych. W przypadku podejrzanego adwokat może jednak brać aktywny udział w postępowaniu przygotowawczym – zbieraniu materiału dowodowego prowadzonego przez uprawnione służby. Może uczestniczyć choćby w przesłuchaniu czy wizji lokalnej. Jeżeli wobec podejrzanego zastosowano środek zapobiegawczy, adwokat ma możliwość występowania o jego zmianę, jeżeli uzna, że jest on nieadekwatny do potrzeb postępowania i wagi zarzucanego czynu. Wśród najczęściej składanych znajdują się wnioski o uchylenie aresztu tymczasowego, zmianę na środek nieizolacyjny, np. dozór policyjny albo poręczenie majątkowe czy wydanie zakazu opuszczania kraju.

Adwokat może być aktywny również po wydaniu wyroku skazującego. Może składać odwołania, jeśli nie zgadza się z treścią wydanego przez sąd orzeczenia, a także wnosić o odroczenie wykonania wyroku. W przypadku, gdy skazany otrzymał karę niższą niż rok pozbawienia wolności, a jednocześnie nie działał w warunkach recydywy i posada określone miejsce pobytu adwokat może złożyć wniosek o odbycie kary w formie dozoru elektronicznego. W określonych warunkach – m.in. gdy skazany wykazał się odpowiednią postawą i nie jest uznawany za zdemoralizowanego – można wystąpić o nadzór elektroniczny także wobec osoby odbywającej już karę. Adwokat jest też uprawniony do reprezentowania osoby przebywającej w zakładzie karnym i występowania w jej imieniu do sądu penitencjarnego o przedterminowe zwolnienie.

Adwokat będący pełnomocnikiem pokrzywdzonego albo jego najbliższej rodziny może występować jako oskarżyciel posiłkowy, który wspomaga działania prokuratury. Będzie mógł również występować z apelację w przypadku, gdy wyrok nie satysfakcjonuje pokrzywdzonego. Adwokat jest też uprawniony do brania udziału w czynnościach przygotowawczych przy zbieraniu materiału dowodowego, w tym w dokonywaniu oględzin, prowadzeniu przeszukań oraz przesłuchiwaniu świadków.