Przetargi, zamówienia publiczne i zasada uczciwej konkurencji

Najważniejszym celem prawa zamówień publicznych jest zagwarantowanie wszystkim wykonawcom jednakowego dostępu do środków, a więc równe traktowanie wszystkich oferentów. W związku z tym jedną z najważniejszych zasad polskiego prawa zamówień publicznych jest ta, chroniąca uczciwą konkurencję. Na czym dokładnie polega i jakie jest jej odzwierciedlenie w postępowaniu o udzielenie zamówienia​ publicznego?

Zasada uczciwej konkurencji w Prawie zamówień publicznych

W ustawie z dnia 29 stycznia 2004 roku: Prawo zamówień publicznych uwzględniono przepis mówiący o tym, że zamawiający zobowiązany jest do przygotowywania i przeprowadzania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców. Ustawodawca powiązał tym samym dwie zasady. Równe traktowanie wykonawców tożsame jest z umożliwieniem jednakowego dostępu do udziału w postępowaniu. W praktyce oznacza to, że zamawiający nie może zarówno utrudniać lub uniemożliwiać tego udziału niektórym wykonawcom, a także faworyzować pewnej grupy oferentów. Niedopuszczalne są zatem wszelkie porozumienia między zamawiającym a uczestnikami, a także pomiędzy samymi uczestnikami postępowania. Warto szczególnie podkreślić, że to na zamawiającym ciąży obowiązek zapewnienia przestrzegania zasady uczciwej konkurencji, a jej naruszenie może mieć miejsce podczas sporządzania opisu przedmiotu zamówienia ​publicznego oraz opisu warunków udziału w postępowaniu, a także przy określaniu kryteriów oceny ofert. Jest to niezwykle ważne, ponieważ jak pokazuje rzeczywistość, etap sporządzania dokumentacji, w tym: treści ogłoszenia, specyfikacji najważniejszych warunków zamówienia​, czy wszelkich załączników, ma niezwykle istotny wpływ na przebieg całego procesu postępowania, a także na wybór danego wykonawcy. O kiepskiej kondycji tych praktyk świadczą raporty konkurencyjności publikowane w platformie przetargowej:  Zamówienia 2.0 - przetargi i zamówienia online.

Przetargi realizowane zgodnie z zasadą uczciwej konkurencji

Zamawiający przygotowując i prowadząc przetargi zobowiązany jest do zapewnienia możliwie najszerszego dostępu oferentów do ubiegania się o udzielenie zamówienia​, unikając jednocześnie działań mogących powodować ograniczenie tego dostępu. Zamówienia publiczne realizowane w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji wymagają przestrzegania kilku, niezwykle ważnych reguł:

• dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenia zamówienia publicznego wielu wykonawców,
• ustalenie wymagań zapewniających dostęp do zamówienia jedynie wiarygodnym wykonawcom,
• określenie wymagań zamówienia w sposób, który umożliwi oferentom przygotowanie konkurencyjnej oferty.

Ograniczanie liczby podmiotów, którym umożliwiono dostęp do udziału w przetargu, to najczęstszy przejaw nieprzestrzegania zasady uczciwej konkurencji. Kolejne takie sytuacje mają miejsce w przypadku nieprawidłowego opisu przedmiotu zamówienia​, w którym uwzględnione zostają na przykład oznaczenia wskazujące konkretnego dostawcę lub dany produkt. Jest to niezgodne z zasadą obiektywizmu i równego traktowania wszystkich wykonawców, którzy ubiegają się o zamówienia publiczne​. Warto jednak szczególnie podkreślić, że do naruszenia zasady uczciwej konkurencji nie dochodzi wówczas, kiedy realizacji danego zamówienia publicznego, ze względu na jego specyfikę, podjąć się może jedynie wąska grupa oferentów. Zasada uczciwej konkurencji oznacza możliwość uzyskania zamówienia przez wielu wykonawców, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje i działając zgodnie z przepisami prawa, mają możliwość złożenia oferty konkurencyjnej, zarówno pod względem cenowym, jak i jakościowym. W sytuacji tak zwanej zmowy przetargowej oferenci przestają konkurować między sobą, co ma oczywiście wpływ na wynik postępowania i wskazanie z góry ustalonego wykonawcy.