Obowiązki pracownika – prawo pracy w pigułce

Stosunek pracy, a więc zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, jest ściśle regulowane przez kodeks pracy, określający prawa i obowiązki obu stron takiej umowy. Warto znać podstawowe przepisy tego dokumentu, nie tylko w kwestii należnego urlopu, choć i on jest ważną kwestią. Co jednak zrobić, kiedy jesteśmy przekonani, że pozostajemy w stosunku pracy, ale nie została nam nigdy przedstawiona stosowna umowa? A może, mimo posiadania umowy i istnienia stosownych przepisów, pracodawca nie czuje się zobowiązany do ich przestrzegania? Gdzie szukać pomocy?

Ustalenie istnienia stosunku pracy

Zgodnie z przepisami prawa pracy, zakazaną praktyką jest zastępowanie umów o pracę umowami cywilnoprawnymi, a więc umową o dzieło i umową zlecenie, jeżeli występują warunki stosunku pracy. Jest to częsty zabieg, stosowany przez pracodawców w celu obniżenia kosztów zatrudnienia. Stratą pracownika jest wówczas m.in. brak płatnego urlopu. Jakie są więc cechy stosunku pracy? Jest to nic innego, jak świadczenie na rzecz pracodawcy pracy w określonym przez niego miejscu i czasie oraz pod jego kierownictwem. W zamian za to zobowiązuje się on do wypłaty umówionego wynagrodzenia. Wykonując więc pracę w siedzibie firmy w danych godzinach, można zgłosić się do sądu pracy z powództwem o ustalenie stosunku pracy. Zgłaszać się może nie tylko osoba, która uważa że była stroną stosunku pracy, ale również krewni zmarłego, którzy twierdzą że był on stroną takiego stosunku, ale nie istnieje stosowna umowa w tym zakresie.

Uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne

Inną sytuacją, z którą często spotykają się kancelarie prawnicze, jest uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne. Prawo pracy precyzyjnie opisuje warunki, które muszą zostać spełnione, żeby skutecznie wypowiedzieć umowę o pracę, a zalicza się do nich m.in. przestrzeganie przewidzianego okresu wypowiedzenia. Jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy np. przez ponad 3 lata, to przysługuje mu wówczas 3-miesięczny okres wypowiedzenia. W razie wystąpienia nieprawidłowości w wypowiedzeniu umowy o pracę, nie należy zwlekać. Pracownik ma bowiem jedynie 7 dni od dnia doręczenia mu zawiadomienia o tym fakcie na skierowanie pozwu do sądu. Rezultatem wygranej sprawy będzie przywrócenie do pracy lub odszkodowanie. Naruszenie praw pracowniczych jest często karane przez sądy, mające za zadanie dbanie o interesy pracowników. Warto więc poświęcać niewielką choćby część czasu na lekturę przepisów w tym zakresie, tak by znać swoje prawa i w razie konieczności móc się o nie upomnieć.

Tajemnica służbowa jako obowiązek pracownika

Ważnym obowiązkiem pracownika jest dbanie o dobro zakładu pracy, w czym zawiera się m.in. zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie narażałoby pracodawcę na szkodę. Wszelkie informacje, związane z organizacją przedsiębiorstwa, używanymi przez nie technologiami czy innymi, ważnymi z punktu widzenia firmy, aspektami działalności, powinny pozostać poufne. Pracodawca powinien jednak poinformować pracownika o tym, które informacje należy szczególnie chronić, tak by nie stwarzać absurdalnych sytuacji i nie wywoływać u pracowników zbędnego stresu. W przypadku naruszenia tajemnicy obowiązuje odpowiedzialność cywilna oraz karna, a więc nie pomogą wówczas pobieżne porady prawne. Pomoc prawna będzie musiała zostać udzielona przez adwokata, reprezentującego pracownika w procesie sądowym.

Obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Odrębny artykuł kodeksu pracy reguluje obowiązki w zakresie przestrzegania zasad BHP. Znajomość tychże musi być potwierdzona udziałem w szkoleniach oraz poddawaniem się egzaminom z tego zakresu. Niezbędne jest również wykonywanie pracy zgodnie z tymi zasadami, dbanie o odpowiedni stan maszyn i sprzętu, stosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, poddawanie się zaleconym badaniom lekarskim z zakresu medycyny pracy oraz niezwłoczne informowanie pracodawcy o zauważonym wypadku lub zagrożeniu życia i zdrowia innych pracowników. Jest to, wbrew obiegowym opiniom, bardzo ważna część obowiązków, jakie ciążą na pracownikach. Zdarza się bowiem, że w przypadku poważnych wypadków (również śmiertelnych), podczas procesu o wypłatę odszkodowania przez pracodawcę, jego adwokat stara się dowieść, że pracownik nie przestrzegał przepisów BHP, a pracodawca nie ponosi w związku z tym odpowiedzialności za skutki materialne zaistniałego wypadku.